Rezultati i konflikteve të armatosura në territorin e ish-RSF Jugosllavisë në periudhën nga viti 1991 deri në vitin 2001 ishte vdekja e dhunshme e 130 mijë njerëzve, disa milionë të dëbuar, ndërsa më shumë se 10 mijë persona ende figurojnë të zhdukur.
Zyrtarët dhe institucionet e Republikës së Serbisë që nga fillimi i luftës e deri më sot, me përjashtime të rralla, mohojnë pjesëmarrjen e forcave të armatosura të RFJ-së dhe Serbisë në luftërat në Kroaci, Bosnjë e Hercegovinë, Kosovë dhe ekzistencën e krimeve të luftës. në konfliktet e armatosura në Serbi.
Si kundërvënie ndaj harresës së luftës në Serbi gjatë viteve 1990, faqja ratusrbiji.rs synon të informojë dhe edukojë të gjitha palët e interesuara për ekzistencën e varrezave masive sekrete, kampeve dhe torturave, vrasjeve dhe persekutimit të pjesëtarëve të pakicave, mobilizimeve të detyruara. , krime paraushtarake, shkelje të të drejtave të njeriut në Serbinë jugore, si dhe lëvizje kundër luftës nga viti 1991 deri në 2001.
Presheva, Bujanoci dhe Medvegja janë komuna në Serbi ku jetojnë një numër i konsiderueshëm i pjesëtarëve të bashkësisë kombëtare shqiptare. Regjistrimi i përgjithshëm i vitit 1991 u bojkotua nga shqiptarët në Kosovë dhe Preshevë, Bujanoc dhe Medvegjë.
Vlerësimet e popullsisë shqiptare bazohen në regjistrimin e vitit 1981. Sipas këtyre vlerësimeve, komuna e Bujanocit kishte 49,238 banorë, prej të cilëve rreth 30% ishin serbë (14,660), 60% shqiptarë (29,588) dhe pak më pak se nëntë për qind romë (4,408).
Vlerësohet se në komunën e Preshevës kishte 38.943 banorë, prej të cilëve rreth 90% ishin shqiptarë (34.992), 8% serbë (3.206) dhe 1.29% romë (505). Byroja Federale e Statistikave nuk ka publikuar vlerësime për komunën e Medvegjës, por vetëm rezultatet e regjistrimit, sipas të cilave në këtë komunë ka pasur 13.368 banorë, prej të cilëve 9.205 serbë e malazezë dhe 3.832 shqiptarë.1
Sipas Fondit për të Drejtën Humanitare2, i cili ka monitoruar shkeljet e të drejtave të njeriut në tri komunat, të drejtat themelore të njeriut dhe të pakicave të shqiptarëve janë shkelur vazhdimisht gjatë viteve 1980, si dhe gjatë regjimit të Sllobodan Millosheviqit.
Diskriminimi në arsim, punësim, informacion dhe fusha të tjera u intensifikua në fund të viteve 1980.
Miratimi i Kushtetutës së Republikës së Serbisë nga viti 1990, dhe më pas një sërë ligjesh që synonin forcimin e pushtetit qendror, prekën kryesisht vetëqeverisjen lokale në këto tri komuna. Në komunën e Preshevës, për shembull, partitë shqiptare që nga viti 1990 gjithmonë kanë fituar pushtetin lokal, por nuk kanë pasur mundësi të ndikojnë në avancimin e të drejtave kolektive të komunitetit shqiptar.
Në një referendum jozyrtar të organizuar nga liderët e partive politike shqiptare në vitin 1992, një shumicë e madhe e shqiptarëve etnikë nga të tri komunat shprehën dëshirën për të aneksuar territoret e këtyre komunave në Kosovë.
Deri në ndërhyrjen e Organizatës së Traktatit të Atlantikut të Veriut (NATO) në vitin 1999, përveç diskriminimit sistematik, autoritetet ushtronin edhe lloje të tjera presionesh (shkarkime, gjyqe politike, ndalime të revistave).
Gjatë dhe pas konfliktit në Kosovë (1998-1999), Forcat e Sigurisë Shtetërore (DB) dhe Policia e Serbisë (MPB) ngacmuan popullatën vendase me një sërë incidentesh dhe dhune që mbetën të pandëshkuara. Historia e terrorit shtetëror kundër komunitetit shqiptar – për shkak të ndërhyrjes së NATO-s dhe largimit të forcave të ushtrisë dhe policisë jugosllave nga Kosova, fillimi i konfliktit të armatosur të brendshëm në Maqedoni, u dha arsye shumë shqiptarëve për të mbështetur grupe të vogla luftëtarësh që filluan të organizohen nën flamuri i Ushtrisë Çlirimtare të Preshevës, Bujanocit dhe Medvegjës (UCPMB) në fillim të vitit 2000, me mbështetjen e pjesëve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK) në Kosovë për të sulmuar njësitë policore dhe ushtarake.4 Gjatë vitit 2000 dhe gjysmës së parë të vitit 2001, zona e tri komunave ishte skenë e konflikteve të armatosura ndërmjet policisë serbe dhe Ushtrisë Jugosllave nga njëra anë dhe Ushtrisë Çlirimtare të Preshevës, Medvegjës dhe Bujanocit (UÇPMB) në tjera. Këto konflikte shpesh quhen “rebelimi në jug të Serbisë” ose “kriza në jug të Serbisë”
PERIUDHA 1999-2000
Gjatë ndërhyrjes së NATO-s, pati shkelje të rënda të të drejtave të njeriut dhe represion të hapur nga ushtria jugosllave, policia dhe formacionet paramilitare serbe ndaj popullatës shqiptare të Kosovës, si dhe në Luginën e Preshevës. Vetëm në territorin e komunës së Preshevës, gjatë gjendjes së luftës në vitin 1999, në rrethana të paqarta janë vrarë 11 shqiptarë. Rastet e shkeljeve të rënda të të drejtave të njeriut (vrasje, keqpërdorime dhe grabitje) në komunat e Bujanocit, Preshevës dhe Medvegjës ishin të ngjashme me ato që ndodhin në Kosovë në të njëjtën kohë.
Veprimet e organeve ushtarake dhe policore gjatë luftës së vitit 1999 në këto komuna u reflektuan në ngacmimin e popullatës, ndërsa shembull ilustrues i ngacmimeve është bastisja e shtëpive të banorëve të fshatit Tërnovc të Madh më 31 mars 1999. .
Asokohe policia e Serbisë dhe UJ-ja kërkuan nga banorët e këtij fshati që brenda dy orëve të dorëzojnë “komandot e NATO-s, terroristët e UÇK-së dhe drogën”. Me Marrëveshjen Teknike Ushtarake të Kumanovës e datës 9 qershor 1999, e cila ishte bazë për ardhjen e trupave ndërkombëtare në Kosovë, u krijua edhe Zona e Sigurisë Tokësore (në tekstin e mëtejmë KZB) në gjerësinë prej 5 km përgjatë vijës administrative me Kosovën. Pothuajse gjysma e kësaj zone mbulonte territorin e komunave të Preshevës, Bujanocit dhe Medvegjës. Sipas marrëveshjes, vetëm pjesëtarët e policisë (MPB të Serbisë) me armë të lehta kishin qasje në këtë zonë, ndërsa Ushtria Jugosllave (UJ) duhej të tërhiqej nga kjo zonë. Shumica e rasteve nuk janë zbardhur kurrë dhe qeveria e re politike që nga viti 2000 nuk ka treguar gatishmëri për t’u marrë me to.
OVPBM u formua zyrtarisht në vitin 1999 në fshatin Dobrosin, komuna e Bujanocit, ku 35 qytetarë shqiptarë u mblodhën në shtëpinë e Ajdari Vehbiut për të filluar një luftë të organizuar kundër njësive serbe të UJ-së dhe MPB-së.
Sipas Fondit për të Drejtën Humanitare, anëtarët e UCPBM-së u shfaqën për herë të parë publikisht në fund të janarit 2000, po ashtu në fshatin Dobrosin (komuna e Bujanocit), në varrimin e vëllezërve të vrarë Shaqipi. Vëllezërit Shaip dhe Isa Sacipi u vranë më 26 janar 2000 nga pjesëtarët e policisë serbe, siç dëshmoi babai i tyre Sacip Sacipi para hetuesve të FDH-së.8 Përleshjet dhe incidentet e armatosura u intensifikuan pasi policia u tërhoq nga postblloqet në fshatrat shqiptare në komunën e Bujanocit më 27 nëntor 2000. Tërheqja pasoi një sulm të UVPMB-së ndaj një patrulle policore, ku tre policë u vranë dhe pesë policë u plagosën.
Gjatë gjashtë muajve të ardhshëm, më shumë se 100 njerëz, shqiptarë dhe serbë, si dhe pjesëtarë të ushtrisë dhe policisë, u vranë, u plagosën ose u rrëmbyen në konfliktin midis dy palëve.9 Sipas FDH-së, në periudhën prej 01.01.1999. deri më 31.05.2001.
Vitin e kaluar në rajonin e Preshevës, Medvegjës dhe Bujanocit kanë humbur jetën së paku 40 shtetas të Serbisë dhe Malit të Zi. Gjatë konfliktit të armatosur të brendshëm ndërmjet forcave të UJ/MPB-së së Republikës së Serbisë dhe UVPMB-së në periudhën prej 26 janar 2000. deri më 31.05.2001. Dy civilë serbë janë zhdukur në territorin e Bujanocit, fati i të cilëve ende nuk është zbardhur dhe dy civilë serbë nga komuna e Bujanocit në komunën e Gjilanit (Kosovë), trupat e të cilëve janë gjetur në Breznicë të Breznicës, komuna e Bujanocit. Të paktën shtatë civilë shqiptarë dhe komandanti i konfliktit të OVPMBS-së 2000-2001 u vranë në të njëjtën periudhë.
vjet OVPBM u formua zyrtarisht në vitin 1999 në fshatin Dobrosin, komuna e Bujanocit, ku 35 qytetarë shqiptarë u mblodhën në shtëpinë e Ajdari Vehbiut për të filluar një luftë të organizuar kundër njësive serbe të UJ-së dhe MPB-së.
Sipas Fondit për të Drejtën Humanitare, anëtarët e UCPBM-së u shfaqën për herë të parë publikisht në fund të janarit 2000, po ashtu në fshatin Dobrosin (komuna e Bujanocit), në varrimin e vëllezërve të vrarë Shaqipi. Vëllezërit Shaip dhe Isa Sacipi u vranë më 26 janar 2000 nga pjesëtarët e policisë serbe, siç dëshmoi babai i tyre Sacip Sacipi para hetuesve të FDH-së.
Përleshjet dhe incidentet e armatosura u intensifikuan pasi policia u tërhoq nga postblloqet në fshatrat shqiptare në komunën e Bujanocit më 27 nëntor 2000. Tërheqja pasoi një sulm të UVPMB-së ndaj një patrulle policore, ku tre policë u vranë dhe pesë policë u plagosën. Gjatë gjashtë muajve të ardhshëm, më shumë se 100 njerëz, shqiptarë dhe serbë, si dhe pjesëtarë të ushtrisë dhe policisë, u vranë, u plagosën ose u rrëmbyen në konfliktin midis dy palëve.
Sipas FDH-së, në periudhën prej 01.01.1999. deri më 31.05.2001. Vitin e kaluar në rajonin e Preshevës, Medvegjës dhe Bujanocit kanë humbur jetën së paku 40 shtetas të Serbisë dhe Malit të Zi. Gjatë konfliktit të armatosur të brendshëm ndërmjet forcave të UJ/MPB-së së Republikës së Serbisë dhe UVPMB-së në periudhën prej 26 janar 2000.
deri më 31.05.2001. Dy civilë serbë janë zhdukur në territorin e Bujanocit, fati i të cilëve ende nuk është zbardhur dhe dy civilë serbë nga komuna e Bujanocit në komunën e Gjilanit (Kosovë), trupat e të cilëve janë gjetur në Breznicë të Breznicës, komuna e Bujanocit. Të paktën shtatë civilë shqiptarë dhe një komandant i UÇPMB-së u vranë në të njëjtën periudhë.10 Sipas të dhënave zyrtare të Ministrisë së Brendshme të Serbisë, nga 10 qershori 1999 deri më 31 gusht 2001, vetëm në Zonën e Sigurisë Tokësore (KZB) të Kosovës janë vrarë 10 civilë.
Nga ky numër, pesë ishin serbë, katër shqiptarë dhe një pjesëtar i “nacionaliteteve të tjera”. Në të njëjtën periudhë, 25 civilë u plagosën (pesëmbëdhjetë serbë, tetë shqiptarë dhe dy anëtarë të misionit të OKB-së). Janë zhdukur 43 qytetarë (40 serbë dhe tre shqiptarë). Ministria e Brendshme thekson gjithashtu se dy nga shtetasit e rrëmbyer janë vrarë, njëri ka arritur të arratiset, 36 janë liruar, ndërsa katër prej tyre nuk dihet për fatin. MPB-ja deklaroi se janë vrarë 24 pjesëtarë të MPB-së dhe UJ-së (15 pjesëtarë të MPB-së, 9 anëtarë të UJ-së), se 78 janë lënduar dhe se dy janë rrëmbyer.
Gjatë konfliktit të armatosur 2000/2001. Si para dhe pas konfliktit, pjesëtarët e Ministrisë së Brendshme të Serbisë, Ushtrisë Jugosllave dhe njësitë paraushtarake ishin në shënjestër të pjesëtarëve të komunitetit shqiptar. Krahas të dhënave për vrasjet, FDH ka të dhëna për ngacmime të shumta të fshatarëve shqiptarë nga pjesëtarë të UJ-së, veçanërisht nga pjesëtarë të Batalionit VII të VJ-së dhe të Ministrisë së Brendshme të Serbisë, si dhe abuzime me pjesëtarët e rrëmbyer të Batalionit VII. dhe civilët serbë në kampin e Breznicës së Breznicës në Bujanoc nga OVPBM. Këtu janë 15 incidente, ndër të tjera, që FDH arriti t’i dokumentojë si shkelje të rënda të të drejtave të njeriut në periudhën 1999-2001.
Driton Arifi nga fshati Ranatovcë, komuna e Preshevës, ka ndërruar jetë më 04.04.1999. vite nga lëndimet që i janë shkaktuar atë ditë nga pjesëtarët e UJ/MPB-së. Autopsinë e trupit e ka bërë mjeku patolog nga Vranja.
Ruzhdi Arifi nga fshati Bihaq është vrarë më 18 prill 1999. vite në fshatin e tij, gjatë pranisë së UJ-së. Familja e tij gjeti kockat dhe rrobat e tij në pyll. Në rrobat e tij kishte vrima plumbash. Rahimi dhe djali i tij Ibrahim Fejzulj u vranë nga pjesëtarët e UJ-së më 19 maj 1999. në fshatin Gospodjincë.
Rahima u rrah për vdekje në sy të familjes. Ibrahimi u mor nga ushtarët në drejtim të përroit, nga ku u dëgjuan të shtëna. Familja ka denoncuar vrasjet në policinë e Preshevës, por policia nuk ka dalë për të hetuar. Fetah Fetahu, shofer taksie nga Bujanoci, u vra më 31 korrik 1999. vite rrugës për në Gjilan.
Policia ka kryer një hetim. Drejtori i shkollës fillore “Miđeni” në Muhovec, Çemalj Mustafa, u vra më 17 janar 2000. në rrugën nga fshati Gjorgjevc për në Muhovec. Ka qenë nënkryetar i SPS-së në komunën e Bujanocit.
Vëllezërit Shaip dhe Isa Shaqip u vranë më 25 janar 2000. në dalje nga fshati Dobrashin (komuna e Bujanocit) në drejtim të fshatit Luçan. Babai i Shaipit dhe Isait dëgjoi të shtënat dhe më pas takoi një grup policësh që erdhën nga drejtimi në të cilin shkuan djemtë e tij për të marrë dru.
Ai menjëherë ka telefonuar kryetarin e Bujanocit, duke shprehur frikën se diçka u ka ndodhur djemve të tij. Djemtë e tij i gjeti me një numër të madh të plagëve me armë zjarri, në një traktor në pyllin ngjitur me rrugën për në Luçan.
Pronari i pompës së benzinës në Preshevë, Nebi Nuhiu, është rrëmbyer më 2 shkurt 2000. Atë ditë ai u mor nga karburanti nga katër të rinj, të cilët erdhën me një Mercedes dhe një Audi.
Ata i thanë vajzës së Nebiut se do ta çojnë në SUP të Bujanocit dhe se do ta kthejnë së shpejti. Që atëherë, ai u zhduk pa lënë gjurmë. Në maj të vitit 2001, SUP i Vranjës arrestoi dy oficerë policie për “mashtrimin e familjes Nuhiu duke premtuar rrejshëm se do ta kthenin Nebiun e rrëmbyer në shtëpi për 160,000 marka gjermane”. FDH nuk ka informacion nëse ata janë dënuar. Askush nuk është akuzuar për rrëmbimin e Nebi Nuhiut. Eshtrat e tij nuk janë gjetur ende.
Ejup Asani u vra më 12 shkurt 2000. në fshatin Letovicë të komunës së Bujanocit. Sulmuesit e maskuar e kanë nxjerrë nga shtëpia dhe e kanë qëlluar 200 metra larg shtëpisë.
Bahri Musliu nga fshati Vraban është gjetur i vdekur më 13 mars 2000. afër fshatit serb Levosoje (komuna e Bujanocit).
Destan Adilji nga Tërnoci i Madh u gjet i vdekur më 13 mars 2000. në rrugën Tërnovac të Madh-Breznicë. Familja ka bërë kallëzim në Prokurorinë e Vranjës, e cila pas disa muajsh ka njoftuar familjen se nuk do të nisin procedimin penal.
Vlada Miletić (1920) dhe vajza e tij Persa u zhdukën më 21 qershor 2000. vjet. Në shtëpinë e tyre, në fshatin Mali Tërnovc, janë gjetur arkivole dhe gjurmë gjaku. Ata ishin të vetmit serb në atë fshat.
Policia kishte arrestuar një duzinë shqiptarë, fqinjë të Vladës dhe Perse Miletiçin, të cilët u liruan pas një deklarate të njërës prej vajzave të Vladës “se ajo nuk beson se babai dhe motra e saj janë vrarë nga shqiptarët e fshatit, sepse ata gjithmonë i kanë ndihmuar. ata.”
Zoran Tomic nga fshati Lopardincë, komuna e Bujanocit dhe vëllai i axhës së tij, Goran Stankoviq nga fshati Domorovcë, komuna e Gjilanit, janë zhdukur më 12 gusht 2000. në fshatin Odanovcë, komuna e Kamenicës, Kosovë, ku me traktor kanë shkuar për të blerë benzinë. Eshtrat e Zoran Tomiqit u gjetën nga UJ-ja në një gurore në fshatin Breznicë, në dhjetor të vitit 2001. Në të njëjtin vend, në dhjetor të vitit 2004, patologët nga Republika e Serbisë gjetën eshtrat e Goran Stankoviqit. Analiza e ADN-së konfirmoi identifikimin.
Sipas deklaratës së vëllait të Goranit të vrarë, të cilën ia ka dhënë FDH-së në tetor të vitit 2005, Gjykata e Qarkut në Vranjë më 15 janar 2004. ka nisur një hetim kundër Shefqet Musliut dhe Ljirim Jakupit. FDH nuk ka informacion për fatin e rastit, por deri më sot askush nuk është akuzuar për vrasjen e Zoran Tomic dhe Goran Stankoviq.
Ridvan Qazimi u vra më 24 maj 2001. mbi fshatin Luçan, tri ditë pas shpalljes së amnistisë për pjesëtarët e Ushtrisë Çlirimtare të Preshevës, Medvegjës dhe Bujanocit (UÇPMB), me një plumb snajper, i cili ka ardhur nga drejtimi ku ndodheshin forcat e UJ/MPB-së.
Më 1 mars 2001, anëtarët e JSO-së e rrahën inspektorin e Kuvendit të Komunës së Bujanocit, Januz Rashiti, para syve të tij në fshatin Turije. Pastaj e kanë çuar fillimisht në bazën e tyre në fshatin Levosojë, e më pas në SUP-in e Bujanocit. Ai është liruar pas ndërhyrjes së kreut të Trupit Koordinues për Kosovën, Nebojsha Çoviq. Në të njëjtën ditë, anëtarët e JSO-së ngacmuan disa shqiptarë të tjerë në fshatin Turija.
Arife Avdiu (1932) mbeti në fshatin Bustranjë gjatë bombardimeve të NATO-s, ndërsa familja e saj u arratis në Maqedoni. Në një ditë të pacaktuar të prillit 1999, një grup anëtarësh të UJ-së hynë në shtëpi dhe e keqtrajtuan gruan e vjetër sepse ajo nuk kishte para dhe flori. Një ushtar e ka qëlluar me çizme në kokë dhe më pas i ka shkaktuar disa lëndime me thikë në trup. Ai e hodhi atë në dysheme, duke besuar se ajo kishte vdekur. Ajo u shpëtua nga një fqinj serb, pjesëtar i MPB-së, i cili e gjeti dhe e dërgoi në spitalin e Bujanocit. Arife ka humbur shikimin për shkak të plagëve të marra.
Suzana, Stojanca dhe Nebojsha Petrovic dhe Dragana Iliq nga fshati Donje Zabsko, komuna e Vranjës, u kapën nga OVPMB më 4 mars 2001. në Tërnovc të Madh, e më pas i transferoi në burgun ilegal në Breznicë. Ata u mbajtën në atë dhe në burgjet e tjera për 41 ditë dhe gjatë paraburgimit u rrahën për të pranuar se ishin spiunë të dërguar nga qeveria për të hedhur në erë xhaminë në Tërnovc të Madh. Ata u liruan përmes KFOR-it. Ushtarët e Batalionit të 7-të të UJ-së, Milija Bjelojica dhe Sasha Bulatovic, u kapën nga anëtarët e OVPBM-së më 21 mars 2001. në rrugën nga Bujanoci në Tërnovc të Madh. Ata janë mbajtur 30 ditë në burgun e OVPBM-së në Breznicë të Breznicës. Ata u liruan përmes KFOR-it. Mbi to dukeshin gjurmë rrahjeje.
Ky raport është origjinal në gjuhën Serbe, dhe ka mundësi të ketë gabime në përkthim dhe drejtshrim.
